Diagnozując ADHD i ADD (występujący częściej u dziewczynek deficyt uwagi) opieramy się na występowaniu trwałych wzorców zachowań w sferach motoryki, impulsywności i uwagi.

Wyróżniamy następujące kryteria objawów mogące świadczyć o ADHD

• Nadmierna, bezcelowa aktywność motoryczna- dziecko jest w stałym ruchu, wydaje się być „nieokiełznane”, nadaktywne, trudno jest mu wytrzymać w miejscach, gdzie jest zmuszone do minimalizowania aktywności np. na lekcji.
• Nadmierna impulsywność- brak kontroli pojawiających się impulsów, pomysł musi być natychmiast zrealizowany, dziecko działa bez przewidywania konsekwencji, chaotycznie, nie potrafi zaplanować sekwencji działań.
• Deficyty uwagi- brak koncentracji nawet nad możliwie krótkim zadaniem, dziecko łatwo się rozprasza, łatwo ulega zakłóceniom otoczenia, „odpływa” myślami.
• Nadmierna emocjonalność- częste pojawianie się nieadekwatnych do sytuacji bądź bodźca, zbyt silnych, długotrwałych i trudnych do wygaszenia emocji.
• Motywacja- zachwiana zdolność do samoregulacji rozłożonego w czasie procesu działania, duża podatność na bodźce zewnętrzne, rozproszenie, niemożność doprowadzenia do końca rozpoczętego działania.
• Działanie- dziecko ma problem z zaplanowaniem i utrzymaniem sekwencji działań, nie potrafi zorganizować działania w czasie, ulega dezorganizacji podczas powtarzania sekwencji czynności za drugą osobą.
• Funkcjonowanie społeczne- dziecko ma trudności w nawiązaniu i utrzymywaniu satysfakcjonujących relacji społecznych, jest niecierpliwe, nie potrafi odroczyć gratyfikacji, trudniej jest mu się zastosować do zakazów i norm społecznych.

Lewa półkula mózgu odpowiada za:

• mowę
• artykulację
• pisanie
• nazywanie obiektów
• przywoływanie z pamięci znaczenia słów i ich rozpoznawanie rozpoznawanie liter
• wyobrażanie sobie (wizualizacja obrazów) po ich słuchowym przywołaniu
• wewnętrzny dialog, który służy regulacji i kontroli zachowania

Prawa półkula mózgu odpowiada za:

• reprezentacyjne postrzeganie przedmiotów
• przetwarzanie relacji przestrzennych
• postrzeganie figur i form geometrycznych
• orientację przestrzenną
• całościowe postrzeganie obiektu
• emocje - również jako emocjonalny język np. intonacja, ekspresja przekazywanego komunikatu

Definicja autyzmu określa go jako całościowe, rozwijające się do 3 roku życia zaburzenie rozwojowe. Zmiany dotyczą przede wszystkim trzech obszarów funkcjonowania: zachowania, zainteresowania, życia społecznego.

Objawy mogące świadczyć o autyzmie:

• brak kontaktu wzrokowego z opiekunem, „błądzenie” wzrokiem dookoła
• niewykorzystywanie postawy ciała, gestów, mimiki do nawiązywania odpowiednich interakcji społecznych
• brak lub nieadekwatny do wieku stopień rozwoju związków rówieśniczych
• brak odpowiedzi na zachowania społeczne, nieprzewidywalność reakcji emocjonalnych
• brak spontaniczności w okazywaniu radości
• opóźnienie lub zupełny brak rozwoju mowy
• występowanie echolalii- bezpośredniej, kiedy dziecko jednostajnie powtarza zasłyszane słowo i odwleczonej, kiedy dziecko nawet po dość długim okresie czasu powtarza całe zasłyszane zdanie z taką samą intonacją i w takiej samej formie jaka miała miejsce u autora
• zachowanie tak, jakby dookoła nie istniał świat i ludzie
• pozostawanie poza grupą, brak potrzeby nawiązywania relacji i uczestnictwa w zabawach grupowych
• silna, lękowa reakcja na zmiany w otoczeniu np. przestawienie przedmiotu w inne miejsce
• stereotypie zachowania przejawiające się np. w kręceniu się wokół własnej osi, zabawie tylko jednym przedmiotem np. sznurkiem
• dziwaczność przyjmowanych pokarmów, najczęściej jest to jeden rodzaj pożywienia, dziecko stanowczo odmawia podczas próby podania mu innego jedzenia

Około 10% dzieci z autyzmem przejawia wybitne uzdolnienia. Określa się je mianem „wyspowych”, albo zespołem Sawanta i przejawiają się one w sztuce, muzyce, niekiedy w bardzo szybkim opanowaniu słownictwa języka obcego oraz zdolnościach szybkiego liczenia.

To jakże często zadawane pytanie nadal nie pozwala jednoznacznie określić, tego, co możemy nazwać i odczuwać jako stres. Pierwszym skojarzeniem przychodzącym na myśl o stresie może być wszystko to, co wywołuje napięcie: trudna praca, nieszczęśliwa miłość, śmierć kogoś bliskiego, rozwód…

Rzadko jednak zastanawiamy się nad tym, że stres to także te przyjemne wydarzenia, zmiany które uznajemy za dobre czy też niewielkie troski dnia codziennego, więcej wydarzenia, którym niekiedy nie nadajemy żadnej rangi ważności.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że stres to odczuwane przez organizm napięcie (na poziomie świadomym lub poza świadomością) związane ze wszystkimi wydarzeniami, które go dotyczą.

Na stres jesteśmy zatem narażeni cały czas, mało tego odczuwamy go wielowymiarowo na płaszczyźnie społecznej, psychologicznej i biologicznej, jako zakłócenie lub zapowiedź zakłócenia równowagi pomiędzy wymaganiami a możliwościami jednostki. Czynniki powodujące stres określane jako stresory są bezpośrednią przyczyną występowania zjawiska stresu w aspekcie wielopłaszczyznowym. Stresory mogą różnić się nasileniem, długością trwania, lokalizacją. Najsłabiej działające stresory to sytuacje dnia codziennego: korki, spóźnienia, małe sprzeczki (nagromadzenie nierozładowanych stresorów o niskim nasileniu jest również szkodliwe i może mieć następstwa podobne do cięższych wydarzeń stresowych). Te stresory, które nazywamy średnimi to zdarzenia ujęte w „Koncepcji wydarzeń życiowych” , autorstwa T. Holmesa i R.Rahea, które obejmują miedzy innymi: śmierć współmałżonka, rozwód, chorobę, zwolnienie z pracy, ale też ślub, narodziny dziecka, awans (czyli te wydarzenia, które uznajemy za pozytywne). Najcięższe stresory to tzw. ekstremalne wydarzenia traumatyczne, jak np. kataklizmy, gwałt, wojna.

Ze względu na długość trwania wyróżniamy stresory sporadyczne, które występują mają wyraźnie zaznaczony początek i koniec oraz stresory przewlekłe, gdzie nie ma możliwości określenia długości ich trwania. Mówiąc o lokalizacji stresu, może on występować zewnętrznie są to wszystkie wydarzenia, które dzieją się dookoła człowieka, które zakłócają jego homeostazę, powodują frustrację czy deprywację potrzeb oraz wewnętrznie. W tym miejscu należy wspomnieć o opisywanej w literaturze przedmiotu osobowości typu D, zwanej też osobowością stresową. Jest to charakterystyczna kombinacja cech negatywizmu emocjonalnego oraz zahamowania społecznego. Negatywizm emocjonalny to inaczej skłonność do silnego i częstego przeżywania emocji takich jak gniew, lęk, złość, natomiast zahamowanie społeczne wiąże się z unikaniem relacji społecznych w obawie przed odrzuceniem. Cechy charakterystyczne osobowości typu D to: zamartwianie się oraz częste odczuwanie napięcia, brak poczucia bezpieczeństwa, pesymizm, poczucie nieszczęścia, obwinianie siebie, nieśmiałość, duży dystans w relacjach, brak więzi bądź więzi sporadyczne, niskie poczucie własnej wartości, dyskomfort w kontaktach z obcymi, uczucie zmęczenia i wyczerpania, apatia. Dodatkowo jednostki z typem osobowości stresowej cechuje postrzeganie świata jako źródła zagrożenia przez co jeszcze silniej doświadczają emocji negatywnych, w konsekwencji czego cierpi ich zdrowie psychiczne jak i somatyczne.

Przytoczone tu informacje o stresie są tylko zasygnalizowaniem tematu. Obok stresu w znaczeniu negatywnym wyróżniamy też stres w znaczeniu pozytywnym tzw. eustres, który motywuje do działania, pozwala osiągać wyznaczane cele, jest kojarzony raczej ze stanem zadowolenia, motywacji, spełnienia. Nie należy zatem utożsamiać stresu tylko jako zjawiska negatywnego, jednak warto pamiętać, że nagromadzony stres może być przyczyną chorób zarówno psychicznych jak i somatycznych, może powodować dyskomfort w życiu codziennym, może zaburzać równowagę, może też być powodem nieosiągania zamierzonych celów czy też wypalenia zawodowego.

Dlatego tak ważne jest aby poznawać istotę tego zjawiska jak i siebie pod kątem narażenia na stres i reakcji na niego w życiu codziennym oraz poszukiwać sposobów na niwelowanie jego negatywnych skutków.

Zaburzenie lękowe uogólnione- tak nazywamy odczuwanie lęku, którego istoty nie jesteśmy w stanie określić, a który ma bardzo duży wpływ na życie i funkcjonowanie jednostki. Osoba doświadcza nadmiernego lęku, wielu zmartwień i trosk w różnych obszarach swojego życia, o różnym nasileniu. Obok wspomnianych objawów mogą pojawić się również:

• podminowanie
• napięcie mięśni, niepokój ruchowy lub odmiennie stupor
• nadwrażliwość na bodźce, zmęczenie, przewlekłe zmęczenie
• zaburzenia koncentracji,
• problemy ze snem- bezsenność lub nadmierna senność
• rozdrażnienie

Charakterystycznym elementem lęku uogólnionego jest zamartwianie się zarówno o codzienne, zewnętrzne zdarzenia- praca, życie bliskich osób jak i wewnętrzne choroby, kondycja własnego organizmu. Często też pojawiają się zmartwienia dotyczące samych zmartwień- osoba martwi się o to, że się wciąż martwi! Albo z drugiej strony przypisuje swoim zmartwieniom moc sprawczą- w domyśle zmartwienia mają przynosić efekty pozytywne.

Z kolei w lęku panicznym albo inaczej atakach paniki pojawiają się swoiste okresy intensywnego strachu z szeregiem objawów zarówno fizjologicznych jak i poznawczych, które zakłócają funkcjonowanie jednostki. Może też występować poczucie, że za chwilę wydarzy się coś złego, na co nie mamy wpływu. Ataki lęku mogą powodować sytuacje zewnętrzne jak i wewnętrzne wywołując następujące objawy:

• przyspieszenie bicia serca, poczucie jakby serce miało „wyskoczyć” z klatki piersiowej
• dreszcze lub uderzenia gorąca lub objawy naprzemienne
• zawroty głowy, uczucie szumu w głowie
• pocenie się
• drżenie mięśni
• omdlenia
• poczucie niestabilności i niepewności
• nudności, skurcz żołądka
• płytki oddech, niemożność złapania powietrza
• może pojawić się strach przed śmiercią
• poczucie nierealności siebie lub otoczenia

Depresja uznawana jest za chorobę społeczną obciążającą nie tylko chorego ale również jego bliskich i otoczenie. Szacuje się, że w pewnych okresach życia dotyka ona aż jedną na pięć osób, przy czym dwukrotnie bardziej narażone są kobiety. Jeżeli ktoś już raz doświadczył epizodu depresji to jest duże prawdopodobieństwo, że nastąpi on ponownie. Może się to wiązać z tym, iż osoby skłonne do depresji przejawiają większą aktywność prawego obszaru czołowego przy jednocześnie widocznej mniejszej aktywności tego obszaru z lewej strony.

Najbardziej charakterystycznymi objawami depresji jest tzw. „triada poznawcza Becka” (nazwa pochodzi od nazwiska autora koncepcji), która opisuje odczucia depresji jako negatywny obraz siebie, świata i przyszłości. Negatywny obraz siebie to poczucie niższości i braku wartości, porównywanie się z innymi i stawianie na gorszej pozycji. Negatywny obraz świata to widzenie go jako wroga pełnego przeszkód i trudności, zaś negatywny obraz przyszłości to postrzeganie jej jako beznadziejnej, w której nie może wydarzyć się nic dobrego.

Obok wymienionych, w depresji można zauważyć także szereg innych objawów:

• gniew ukryty w depresji
• poczucie porażki i niemożliwość rozwiązania trudnej sytuacji
• uległość
• doświadczenie straty
• stałe obniżenie nastroju
• niezdolność do odczuwania przyjemności- anhedonia
• lęk (może pojawiać się lęk z elementami paniki)
• poczucie wewnętrznej pustki
• brak poczucia sensu i celu w życiu
• utrata energii, apatia
• pogorszenie zdolności uczenia się, osłabienie koncentracji i pamięci unikanie kontaktów społecznych, pojawienie się większej ilości problemów w relacjach, unikanie bliższych, emocjonalnych relacji
• zaburzenia snu- bezsenność lub nadmierna senność
• zaburzenia odżywania- wzmożony apetyt lub jego brak
• poczucie zmęczenia, adynamia

Istotne w depresji jest ryzyko wystąpienia zachowań samobójczych. Już pojawienie się takich myśli jest niebezpieczne i powinno być możliwie najszybciej skonsultowane ze specjalistą. Nigdy też nie należy lekceważyć, gdy ktoś z otoczenia mówi, że chce popełnić samobójstwo- nawet gdy w ogólnej ocenie „nie wygląda na chorego czy cierpiącego”.